ယံုၾကည္မႈႏွင့္ သိမႈ

Faith, as well intentioned as it may be, must be built on facts, not fiction--faith in fiction is a damnable false hope.
(Thomas Alva Edison)
ယုံၾကည္မႈကို ရည္ရြယ္ရင္းအတုိင္း အခ်က္အလက္ေတြေပၚမွာပဲ တည္ေဆာက္ရမယ္။ လုပ္ယူလို႔မရဘူး။ လုပ္ယူထားတဲ့ ယုံၾကည္မႈဟာ အမွားျဖစ္ဖို႔ နီးစပ္တယ္။
(ေထာမတ္စ္ အယ္လ္ဗာ အဲဒိဆန္)

က်ေနာ္တို႔ေန႔စဥ္ဘ၀မွာ ေျပာေနတဲ့စကားေတြကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္မယ္ဆိုရင္ အခ်ိဳ႕စကားေတြဟာ သိမႈဆိုတဲ့ အုပ္စုထဲမွာပါမယ္။ အခ်ိဳ႕စကားေတြကေတာ့ ယံုၾကည္မႈဆိုတဲ့ အုပ္စုထဲမွာပါသြားမယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ က်ေနာ္တို႔ေျပာတဲ့စကားအမ်ားစုဟာ ယံုၾကည္မႈကို အေျခခံၿပီး သို႔မဟုတ္ ယံုၿပီးေျပာတဲ့စကားေတြနဲ႔ သိမႈကိုအေျခခံၿပီး သို႔မဟုတ္ သိၿပီးေျပာတဲ့စကားရယ္လို႔ ေယဘုယ်အုပ္စု ႏွစ္မ်ိဳး က်ေနာ္ခဲြျခားပါတယ္။

လူအေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ဒီေ၀ါဟာရ ႏွစ္မ်ိဳးကို အဓိပၸါယ္ တူသေယာင္ေယာင္ နားလည္ေနၾကပါတယ္။ ဘာသာေရးစာေပေတြမွာ ဒီစကားႏွစ္လံုးဟာ အေတာ္ေလးကို အဓိကက်ပါတယ္။ သိပ္အေရးႀကီးပါတယ္။ ဘာသာေရးအားလံုးကို ဆိုလိုပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ဗုဒၶဘာသာမွာ ဒီစကားႏွစ္လံုးကို သဒၶါ နဲ႔ ပညာ လို႔ဆိုပါတယ္။ သဒၶါ ဆိုတာ (မွတ္ခ်က္၊ ဒေဒြးနဲ႔ သဒၵါ ဆိုတာ Grammar ကိုေျပာပါတယ္။ ကြဲျပားခ်က္ကို သတိျပဳပါ။) ယံုၾကည္မႈပါ။ အဓိကအားျဖင့္ ရတနာသံုးပါးနဲ႔ ကံ၊ ကံရဲ႕အက်ိဳးကို ယံုၾကည္မႈမ်ိဳးကို ေခၚပါတယ္။

ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာစကားအျဖစ္အေမြးစားခံလိုက္ရၿပီး အခ်င္းခ်င္းၾကည္ျဖဴတဲ့ေနရာမွာလဲ အဓိပၸါယ္တစ္မ်ိဳးနဲ႔ သံုးစြဲလာတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ (သဒၶါ) သဒါလို႔ေပးတာ/ေကြ်းတာ။ အခ်စ္(သဒၶါ) သဒါ စသည္အားျဖင့္ အဓိပၸါယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ သံုးစြဲလာၾကပါတယ္။ မွားတယ္လို႔မဆိုခ်င္ေပမဲ့ မူရင္းအဓိပၸါယ္မဟုတ္တာကိုေတာ့ နားလည္ထားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔ မွားတယ္လို႔ မဆိုခ်င္သလဲ ဆိုရင္ ေရွးေခတ္သဒၵါဆရာႀကီးေတြ ကိုယ္တိုင္ကိုက သဒၵါ (grammar) ဆိုတာ လူေတြသတ္မွတ္တဲ့အတိုင္းပဲ ၿပီးစီးရတယ္ လို႔ မိန္႔ဆိုခဲ့ၾကလို႔ပါပဲ။

ေနာက္တစ္မ်ိဳးက ပညာ။ ဒီစကားလံုးကိုလဲ က်ေနာ္တို႔ဗမာစကားအျဖစ္ေမြးစားလိုက္ပါၿပီ။ သူ႔ရဲ႕မူရင္းအဓိပၸါယ္က အေၾကာင္းအရာ တစ္ခုခုကို အေသးစိမ့္သိျခင္းလို႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ သို႔ေသာ္လဲ ေတာ္ရံုကိစၥေတြမွာ သိျခင္း/မသိျခင္းေတြကိုလဲ ေ၀ါဟာရက်ဥ္းေအာင္ဆိုၿပီး ပညာဆိုတဲ့စကားနဲ႔ပဲ ေျပာလိုက္ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘြဲ႔ရပညာတတ္ ဆိုတဲ့ဗမာစကားစုေတြ ထြက္ေပၚလာျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဘြဲ႔ရတာဟာ ပညာတတ္တာနဲ႔ တျခားစီပါပဲ။ ဒါေပမဲ့ နားေထာင္တဲ့လူက ေျပာတဲ့လူရဲ႕ဆိုလိုရင္းကို နားလည္ေရးသာအဓိကျဖစ္တဲ့အတြက္ စကားလံုးရဲ႕ မူရင္းအဓိပၸါယ္နဲ႔ လိုက္တြက္ကပ္ၿပီး အမွား/အမွန္ ျငင္းခုန္ေနစရာ မလိုဘူးဆိုတာကို က်ေနာ္ေျပာခ်င္ပါတယ္။

အဲဒီလို ဘာသာေရးစာေပရႈေထာင့္နဲ႔ ၾကည့္ရင္ေတာ့ ဒီစကားလံုးေတြရဲ႕ အဓိပၸါယ္ဟာ တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု အေတာ္ႀကီးကြဲျပားျခားနားမႈ ရွိေနတာကို ေတြ႔ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္တို႔ ေန႔စဥ္သံုးစကားအျဖစ္ေျပာင္းသံုးလိုက္တဲ့ အခါက်ေတာ့ အဓိပၸါယ္ တူသေယာင္ေယာင္ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ Belief and Knowledge သို႔မဟုတ္ ယံုၾကည္မႈ နဲ႔ သိမႈ ဆိုတဲ့စကားလံုးေတြကို အဓိပၸါယ္တူသေယာင္ေယာင္သံုးမိတတ္ပါတယ္။ ဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး က်ေနာ့္ဆရာေျပာျပတဲ့ တီထြင္ပါရဂူႀကီး Thomas Alva Edison (ေထာမတ္စ္ အယ္လ္ဗာ အဲဒိဆန္) ရဲ႕ အယူအဆေလးတစ္ခုကို တင္ျပလိုက္ပါတယ္။

တစ္ခါတုန္းက (ဗမာေခၚ ေသာမတ္အယ္ဒီဆင္) ေထာ္မတ္စ္အယ္လ္ဗာအဲဒိဆန္ကို ရင္းႏွီးတဲ့ သူ႔သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္က ေမးသတဲ့။ ကိုယ့္လူႀကီး ယံုၾကည့္မႈနဲ႔ သိမႈ ဘယ္လိုမ်ားကြာျခားပါသလဲ ေပါ့။ အဲဒီေမးခြန္းကို အဲဒိဆန္က ခ်က္ခ်င္းမေျဖဘူး။ ေမးခြန္းျပန္ထုတ္လိုက္တယ္။
အဲဒိဆန္။ ကိုယ့္လူမွာ ဇနီးရွိတယ္ေနာ္။
သူငယ္ခ်င္း။ ရွိပါ့ဗ်ာ။
အဲဒိဆန္။ ကေလးေရာဗ်ာ။
သူငယ္ခ်င္း။ ရွိပါေသာ္ေကာ။
အဲဒိဆန္။ ဒါဆို ကုိယ္ထပ္ေမးမယ္။ ကေလးေတြအေပၚမွာ ကိုယ့္လူရဲ႕အျမင္နဲ႔ ကိုယ့္လူမိန္းမရဲ႕အျမင္ေလးေျပာစမ္းဗ်ာ။
သူငယ္ခ်င္း။ က်ဳပ္ကေတာ့ အဲဒီကေလးေတြကို က်ဳပ္ကေလးေတြလို႔ ယုံတယ္ဗ်ာ။
အဲဒိဆန္။ ယံုရံုပဲလား။ ေသေသခ်ာခ်ာမသိဘူးလား။
သူငယ္ခ်င္း။ ဒါေတာ့ ဘယ္ေျပာႏိုင္မလဲဗ်ာ့။ ကိုယ့္ဗိုက္ထဲက ေမြးထားတာမွ မဟုတ္တာပဲ။ ၿပီးေတာ့ ဟဲဟဲ---။
အဲဒိဆန္။ ဒါဆို ကိုယ့္လူမိန္းမကေရာဗ်ာ။
သူငယ္ခ်င္း။ သူကေတာ့ သူကိုယ္တိုင္ေမြးထားတာဆိုေတာ့ အဲဒီကေလးေတြကို သူ႔ကေလးမွန္း အေသအခ်ာသိတာေပါ့ဗ်ာ၊ ကိုယ့္လူကလဲ--။
အဲဒိဆန္။ အဲဒါပဲေပါ့ သူငယ္ခ်င္း။ ယံုၾကည့္မႈနဲ႔ သိမႈရဲ႕ ကြာဟခ်က္ေတြဟာ။ ယံုၾကည့္မႈက မေသခ်ာဘူး။ သိမႈက ေသခ်ာတယ္။

ေနာက္တစ္ခု က်ေနာ္ၾကားဖူးထားတာ ရွိေသးတယ္။ အဲဒါကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ျမန္မာႏိုင္ငံဗုဒၶဘာသာေလာကမွာ ထင္ရွားတဲ့ ဂုိဏ္းႀကီးႏွစ္ဂိုဏ္းထဲက တစ္ဂိုဏ္းျဖစ္တဲ့ ေရႊက်င္ဂိုဏ္းႀကီးကို စတင္တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ ေရႊက်င္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးအေၾကာင္း။ ဆရာေတာ္ဘုရားရဟန္းပ်ိဳဘ၀တုန္းက ၀ိနည္းအလြန္ေလးစားတဲ့အတြက္ သူစာသင္တဲ့ ၿမိဳ႕ကေန သူ႔ရြာျပန္ေရာက္တဲ့အခါတိုင္း လိုခ်င္တာမွန္သမွ် အေမ့ဆီမွာပဲ ေတာင္းသတဲ့။ သူ႔အေဖဆီ တစ္ခါမွ မေတာင္းဘူး ဆိုပဲ။

တစ္ေန႔ေတာ့ အဲဒါကို သတိျပဳမိတဲ့ သူ႔အေဖက ေမးသတဲ့။ ကိုယ္ေတာ္၊ ကို္ယ္ေတာ္ရြာျပန္ေရာက္တိုင္း လိုခ်င္တာရွိရင္ ကိုယ္ေတာ့္အေမ့ဆီခ်ည္းေတာင္းတာပါလား။ ကိုယ္ေတာ့္အေဖျဖစ္တဲ့ တပည့္ေတာ္ဆီေတာ့ တစ္ခါမွ ေတာင္းသံမၾကားဖူးဘူး။ အဲလိုေျပာေတာ့ ဆရာေတာ္က အမိန္႔ရွိသတဲ့။ အေမက ေသခ်ာတယ္၊ အေဖက သိပ္မေသခ်ာဘူး လို႔။ ဒါနဲ႔ အဘိုးႀကီး စိတ္ထြက္သြားၿပီး ဒါဆိုလဲ ေသခ်ာ/မေသခ်ာသိရေအာင္ ကိုယ္ေတာ့္အေမသာ ေမးၾကည့္ေတာ့ လို႔ ေျပာဆိုပဲ။

ဒီစကားကို ဘာသာေရးနဲ႔ မရင္းႏွီးတဲ့လူေတြ နားလည္ေအာင္ နည္းနည္းထပ္ရွင္းဖို႔လိုမယ္ထင္တယ္။ ရဟန္းေတာ္မ်ား က်င့္သံုးရတဲ့ စည္းကမ္းဥပေဒေတြထဲမွာ ေဆြမ်ိဳးမေတာ္တဲ့ လူေတြဆီမွာ အလိုရွိတဲ့အခါ ေျပာပါဘုရားလို႔ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ ဖိတ္မထားဘူးဆိုရင္ မေတာင္းရဘူး၊ ေတာင္းရင္ အျပစ္ရွိေစ၊ ဆိုၿပီး သတ္မွတ္ထားတဲ့ ဥပေဒတစ္ခုရွိပါတယ္။ အဲဒီဥပေဒအရ အေဖဆိုတာ လြဲမွားႏိုင္တဲ့အတြက္ ဆရာေတာ္က ဥပေဒကို ေလးစားတဲ့အေနနဲ႔ ဘယ္ေတာ့မွ မေတာင္းဘူးတဲ့။ အံ့ၾသစရာပဲ။

ဒီေလာက္ဆိုရင္ စာဖတ္သူလဲ အဲဒီစကားလံုးေတြရဲ႕ အဓိပၸါယ္ကြာဟခ်က္ကို ေကာင္းေကာင္းနားလည္သြားၿပီလို႔ ယူဆပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ဟာ ယံုတယ္ဆိုတာနဲ႔တင္ လက္ခံလို႔ မျဖစ္ပါဘူး။ သိေအာင္ႀကိဳးစားဖို႔ တကယ္လိုအပ္ပါတယ္။ ယံုၾကည္မႈဟာ မခိုင္မာပါဘူး။ သိမႈကေတာ့ ခိုင္မာပါတယ္။ ယံုၿပီး လက္ခံတာထက္၊ သိၿပီးလက္ခံတာက ပိုေကာင္းပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ က်ေနာ့္စာဖတ္ေနသူဟာ မိန္းကေလးတစ္ေယာက္ျဖစ္ရင္ ႀကံဳတုန္းေလး ဆရာလုပ္ခ်င္တယ္ဗ်ာ။ ယံုမွတ္လို႔ ပံုအပ္မိပါတယ္ ဆိုတဲ့ သီခ်င္းၾကားဖူးတယ္ေနာ္။ ယံုရံုနဲ႔ေတာ့ ပံုမအပ္ဖို႔ သတိေပးခ်င္တယ္။ ဒုကၡေရာက္မွာစိုးလို႔။ သိေအာင္လုပ္ေနာ္။ မဟုတ္ရင္ မလြယ္ဘူး၊ ေခတ္ႀကီးက။ ေကာင္ေလးေတြကေတာ့ သူတို႔ကို စားေပါက္ပိတ္ေအာင္လုပ္တယ္ဆိုၿပီး ေကာင္းခ်ည္းေပးမွာ ေသခ်ာတယ္။ သိေနတယ္ေလ။